Thơ Haiku là một phần tài sản trong kho tàng văn hóa Á đông, được ra đời vào thế kỉ 17 và phát triển mạnh vào thời kì Edo (1603 – 1867). Ban đầu thơ Haiku bắt nguồn từ những bài Renga có tính trào phúng nhưng dần dần mang âm hưởng sâu thẳm của Thiền tông.
Là một trong những loại hình nghệ thuật mà trong đó sự cảm nhận của dân tộc Nhật Bản về cái đẹp đạt đến đỉnh cao của nó, thơ Haiku là loại thơ mang đậm bản sắc Nhật Bản, không chịu bất kỳ sự ảnh hưởng của thơ Trung Quốc và thơ phương Tây.
ĐẶC TRƯNG CỦA THƠ HAIKU
👉 Thơ Haiku cũng là loại thơ ngắn nhất thế giới, một bài thơ haiku chỉ gồm 17 âm tiết được sắp thành 3 dòng theo trình tự là 5-7-5, nhưng vì tiếng Nhật gồm nhiều chữ đa âm nên 17 âm tiết thực tế chỉ gồm 7- 8 chữ, không bao giờ quá 10 chữ.
✨ Nhưng trong những bài thơ ngắn đến lạ ấy lại là cả một thế giới tâm hồn vô cùng phong phú, rộng lớn. Thiên nhiên 4 mùa và con người hòa quyện vào nhau trong đó, những yếu tố cơ bản trong thơ Haiku cổ điển là phải có mùa và quý ngữ “”Kigo”” nghĩa là từ miêu tả mùa (không dùng từ xuân, hạ, thu, đông nhưng dùng các từ như hoa anh đào, cành khô, lá vàng,tuyết trắng… để chỉ các mùa), và diễn tả một hình ảnh lớn (vũ trụ) tương xứng với một hình ảnh nhỏ (đời thường)…
👉 Về nội dung có một luật cơ bản trong thơ Haiku là không mô tả cảm xúc, mà chủ yếu ghi lại sự việc xảy ra trước mắt. Vì số chữ bị giới hạn trong 17 âm tiết nên thơ Haiku thường chỉ diễn tả một sự kiện xảy ra ngay lúc dó. Mà sự kiện này có thể liên kết hai ý nghĩ hay hai ý tưởng khác nhau mà ít khi người khác nghĩ đến cùng một lúc.
👉 Khi đọc thơ Haiku ta có thể cảm được vị thể đứng ngoài sự kiện của tác giả, bài thơ chỉ chia sẻ với người đọc một sự kiện tác giả đã quan sát được, không liên quan gì đến tác giả. Nhưng người đọc vẫn có thể nghiệm được tình cảm của tác giả, một tình cảm nhẹ nhàng, bàng bạc trong cả bài thơ, nói lên niềm vui sống hay sự cô đơn, đôi khi lại nêu ra sự thắc mắc về cuộc đời của con người, ngắn ngủi, phù du trước sự vĩnh hẳng của thiên nhiên.
✨ Thơ Haiku thường đưa ra 2 hình ảnh một hình ảnh trừu tượng sống động và linh hoạt, một hình ảnh cụ thể ghi dấu thời gian và nơi chốn. Nhà thơ không giải thích về sự liên kết giữa 2 hình ảnh này, chỉ diễn tả sự vật theo bản chất của nó. Người làm thơ phải tự đặt mình như một đứa trẻ lúc nào cũng có cảm giác bỡ ngỡ với mọi thứ. Một bài thơ Haiku hay là làm sống lại những gì đã chôn sâu trong ký ức, gợi ra những cảm giác sâu sắc, tế nhị, để nó khơi lại trí tưởng tượng và mơ ước của người đọc, để người đọc tự suy diễn, cảm nhận.
Cảm thức thẩm mỹ trong thơ Haiku
CẢM THỨC WABI
👉 Người Nhật thích những gì đơn sơ, bình dị, mộc mạc của cảnh vật xung quanh, cái đẹp ẩn tàng trong những hình thức tưởng chừng không có gì đặc biệt. Wabi chính là sự cảm nghiệm về trạng thái an lạc, giản dị nhưng thanh cao của cuộc sống con người và sự vật. Đó chính là một cảm giác tĩnh lặng, thư thái mà các ẩn sĩ luôn theo đuổi.
CẢM THỨC SABI
👉 Sabi là một khái niệm thẩm mỹ trong thế giới quan của văn hóa Nhật Bản, là cảm thức về sự tĩnh mịch sâu xa của sự vật. Sự cô đơn ở đây là niềm cô đơn huy hoàng, là cảm giác hùng tráng chứ không phải nỗi cô đơn cá nhân, không mang tính bi lụy.
CẢM THỨC YUGEN
👉 Từ Sabi đến Yugen là một hành trình mang tính tiếp nối, Yugen chính là bí ẩn, những gì không hiển thị trực tiếp trong từ ngữ cũng như không thể thấy rõ được bằng mắt. Thế giới thẩm mỹ mà con người có thể cảm nhận được bằng giác quan chính là Yugen. Sự mơ hồ về nhận thức, bắt buộc con người phải suy ngẫm, chiêm nghiệm.
✨ Từ cái nhìn sâu thẳm về một sự vật huyền diệu nào đó trong khoảnh khắc, khiến cho tâm hồn ta xao xuyến ngất ngây, khát khao hòa nhập vào. Nó đem tâm hồn ta chìm đắm trong thế giới mênh mang, lãng đãng, u huyền.
CẢM THỨC AWARE
👉 Aware là niềm bi cảm, xao xuyến rung động trước cảnh sinh ly tử biệt hay vẻ đẹp não lòng, chóng vánh. Aware mang hàm nghĩa đau thương, nỗi buồn thấm đượm cảm thức vô thường.
Những nhà thơ haiku vĩ đại
Khi nói về thơ Haiku Nhật Bản, không thể không nhắc đến 4 nhà thơ được xem là những bậc thầy của loại hình nghệ thuật này, đó là: Matsuo Basho, Yosa Buson, Kobayashi Issa và Masaoka Shiki.
MATSUO BASHO
👉 Là một thiền sư thi sĩ lỗi lạc có thể nói là danh tiếng nhất của thời Edo, Matsuo Basho ra đời năm 1644 tạ thế năm 1694. Tên thật của ông là Matsuo Munefusa, sinh ra trong một gia đình võ sĩ cấp thấp dưới thời Tokugawa. Lúc mới ra đời, ông được đặt tên là Matsuo Kinsaku, còn Basho là bút danh, có nghĩa là cây chuối trong tiếng Nhật.
✨ Tác phẩm của ông không chỉ gây tiếng vang trong phạm vi Nhật Bản mà còn có tầm ảnh hưởng quốc tế. Basho cũng được phong thần trong nhiều ngôi đền thờ Thần đạo của xứ sở hoa anh đào, thậm chí có đền còn lấy tên theo một câu thơ của ông.
YOSA BUSON
👉 Yosa Buson ra đời năm 1716 tạ thế năm 1784, được biết đến vừa là thi sĩ vừa là họa sĩ nổi tiếng trong thời kỳ Edo. Tên thật của ông là Tainiguchi Buson, quê ở làng Kema, tỉnh Settu], ngoại ô thành Osaka. Năm 1937, ông chuyển lên Edo để học vẽ và làm thơ, chính trong thời gian này Buson có cơ hội tiếp thu tinh hoa của thể thơ Haiku truyền thống.
✨ Ông được xem như là người tiếp nối Matsuo Basho, ông có công đầu trong việc vực dậy thể thơ Haiku khỏi sự suy đồi sau khi Basho tạ thế, bên cạnh đó ông còn thổi vào Haiku một luồng gió mới, đó là những yếu tố lãng mạn mà trong thơ Basho không có.
KOBAYASHI ISSA
👉 Kobayashi Issa ra đời năm 1763 và tạ thế năm 1828, tên thật là Kobayashi Nobuyuki, ông là con trai trưởng trong một gia đình nông dân ở làng Kashihara, tỉnh Nagano. Mồ côi mẹ khi mới 3 tuổi, Issa trải qua tuổi thơ thiếu thốn tình thương, thậm chí ông còn cảm thấy bị ghẻ lạnh trong chính ngôi nhà của mình vì vậy cuộc sống của ông dường như luôn cô đơn, lạc lõng.
✨ Từ năm 1787, dưới bút danh Issa, ông bắt đầu sáng tác thi ca trên tinh thần phục hưng và phong cách tao nhã của Basho. So với các bậc tiền bối, Issa không chuẩn mục như Basho, không mới mẻ ấn tượng như Buson. Thay vào đó, ở Issa, những vần thơ như chất chứa những nỗi buồn, u uất, bi ai, ông đem đến những cái nhìn về trần thế, về cuộc đời và những nỗi lo lắng về tương lai.
MASAOKA SHIKI
👉 Masaoka Shiki ra đời năm 1867 và tạ thế năm 1902, tên thật là Masaoka Tsunenori, sinh ra tại Matsuyama, Iyo (tỉnh Ehime ngày nay) trong một gia đình samurai. Có mẹ là con gái của một học giả theo tư tưởng Khổng giáo, ngay từ khi còn nhỏ Shiki đã được tiếp cận với học thuyết của Mạnh Tử dưới sự kèm cặp của ông ngoại.
✨ Về sự nghiệp văn chương, Masaoka Shiki cùng với các nhà thơ Matsuo Basho, Yosa Buson, Kobayashi Issa được ghi nhận là tứ đại thụ của thể thơ Haiku Nhật Bản trước thời hiện đại,. Ông cũng là một trong những nhà tiên phong trong công cuộc cách tân thơ Haiku trong thời kỳ cận đại. Thơ Haiku của Shiki có sự mới mẻ về cả hình thức cấu trúc lẫn nội dung.
Một số bài thơ Haiku hay
✨ 富士の風
扇にのせて
江戸土産
👉 Bỏ lên chiếc quạt nhỏ
Từ Phú Sĩ gửi đi ngọn gió
Một chút quà Edo
✨ 鐘消えて
花の香は撞く
夕哉
👉 Tiếng chuông chùa lặng im
Mùi hương hoa còn đọng bên thềm
Buông xuống dần màn đêm
✨ やがて死ぬ
けしきは見えず
蝉の声
👉 Chẳng bao lâu sẽ chết
Nhưng chưa thấy dấu hiệu nào hết
Ve kêu không mỏi mệt
✨ 人も見ぬ
春や鏡の
裏の梅
👉 Sao người người chẳng thấy
Mùa Xuân đến từ chiếc gương đấy
Mặt sau một cành mai
——–
𝐄𝐝𝐢𝐭𝐞𝐝 𝐛𝐲 𝐍𝐢𝐩𝐩𝐨𝐧𝐜𝐥𝐚𝐬𝐬
Liên hệ QC / Thiết kế banner, poster, video:
Mail: hello@nipponclass.jp
Website: https://nipponclass.jp
#hako#nipponclass#nhatban#japaneselife#japanese#Japan#gocnhatban#guide